I- GİRİŞ
Bir işveren veya vekili tarafından işe alınıp hizmet akdi ile çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanun’un(1) 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılmışlardır. Bu sigortalıları çalıştıran işverenler de, sigortalı işe giriş bildirgesini ve sigortalı işten ayrılış bildirgesini Kanun’da belirtilen yasal sürelerinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na e-Sigorta yoluyla bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirmeyen işverenler hakkında 5510 sayılı Yasa’nın 102. maddesi cezai yükümlülük getirmektedir.
Bu yazıda 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olarak hizmet akdi ile çalışanlar için sigortalı işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerinin Kurum’a e-Sigorta yoluyla verilmesi ve bu belgelerin Kurum’a verildikten sonra iptal edilmesi veya güncellenmesi hakkında bilgiler verilecektir.
II- SİGORTALI İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİNİN VERİLMESİ
5510 sayılı Yasa’nın 8. maddesine göre aynı yasanın 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine istinaden çalıştırılan sigortalılar için çalışmaya, meslekî eğitime veya staja başladıkları tarihten önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;
a- İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,
b- Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,
c- Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde
Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır. .
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(2) 15. maddesine göre sigortalı işe giriş bildirgeleri e-sigorta yoluyla Kurum’a verilir ve bunun dışında yapılan bildirimler kabul edilmez. Yani, kağıt ortamında verilen sigortalı işe giriş bildirgeleri verilmemiş gibi kabul edilerek işveren hakkında 5510 sayılı Yasa’nın 102. maddesine göre idari para cezası uygulanır.
III- SİGORTALI İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİNİN İPTALİ VEYA GÜNCELLENMESİ
Sigortalı işe giriş bildirgesinin sigortalı işe başlamadan önce Kurum’a verilmesi zorunluluğu getirilerek sigortalılığın sağlanması ve işe başlama tarihleri konusunda doğabilecek suiistimallerin önüne geçilmesine çalışılmıştır. Ancak işe giriş bildirgesi önceden Kurum’a verilen kişilerin çeşitli nedenlerle belirtilen tarihten sonraki bir tarihte işe başlaması veya işe hiç başlamaması durumu doğabilmekte ve bu durum uygulamada sorunlara neden olmaktadır. Bu halde ne yapılacağı hakkında 5510 sayılı Kanun’da herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, Kurum tarafından 12.10.2009 tarihinde yayımlanan 2009/121 sayılı Genelge ile konu hakkında bir düzenleme getirilmiştir. Bu Genelge’ye göre;
Sigortalı işe giriş bildirgesinin meslek adı ve kodu, 2821 sayılı Kanun gereğince belirlenen görev kodu, ÇSGB iş kolu, ÇSGB bölge müdürlüğü dosya numarası ile sigortalıların 4857 sayılı Kanun’un 13 ve 14. maddelerine göre çalışıp çalışmadığı, 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesine göre özürlü ve eski hükümlü olup olmadığı alanı ile sigortalının adresi her zaman,
Sigortalı işe giriş bildirgesinde sigortalının işe başladığı tarih ve sigortalılık kodu alanı ya da söz konusu bildirgelerin iptali işverenler tarafından aynı gün içinde yapılması kaydıyla e-Sigorta yoluyla değiştirebilecektir.
Ancak, burada dikkat edilmesi gereken husus, sigortalı işe giriş bildirgesinin iptal edilebilirliğinin sadece verildiği gün yapılabilmesidir. Sigortalının, bazı istisnalar dışında, bildirgenin verildiği tarihten sonraki bir günde işe başlaması söz konusu olduğundan, belirtilen günde işe başlamaması halinde ne yapılacaktır? .
Bu durumda işverenlerin yapması gereken, işyeri yetkilileri ile işyerinde çalışan diğer işçilerle birlikte ilgilinin o tarihte işe başlamadığına dair bir tutanak düzenleyerek aynı gün içerisinde, sigortalı işe giriş bildirgesinin iptal edilmesi yönünde bir dilekçe yazarak ekine iptal edilmesi gereken sigortalı işe giriş bildirgesini ve adı geçenin belirlenen tarihte işe başlamadığına dair tutanağı ekleyerek ilgili Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü’ne elden teslim etmesi veya iadeli taahhütlü olarak göndermesidir(3).
IV- SİGORTALI İŞTEN AYRILIŞ BİLDİRGESİNİN VERİLMESİ
5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılar, Kanun’un 9. madde gereğince hizmet akdinin sona erdiği tarihi takip eden 10 gün içinde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği (Ek 5) ekinde yer alan sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile Kurum’a bildirilmekte, 01.08.2009 tarihinden önce işten ayrılan sigortalılar için Kurum’a verilen sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin on günlük süre dışında verilmesi halinde bildirgenin geç verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanmamaktadır. 5838 sayılı Kanunla değişik 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin (j) bendi gereğince 01.08.2009 tarihinden itibaren sigortalı işten ayrılış bildirgesinin sigortalının işten ayrıldığı tarihi takip eden on gün içinde verilmemesi halinde her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 25. maddesine göre sigortalı işten ayrılış bildirgesinin e-Sigorta yoluyla Kurum’a verilmesi gerekmektedir. .
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 26. maddesinin ikinci ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırıldığından 01.08.2009 tarihinden sonra işten ayrılan sigortalılar için on günlük süre dolmadan aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş olsa dahi sigortalı işten ayrılış bildirgesi Kurum’a verilecektir.
Sigortalı işten ayrılış bildirgesi İŞ-KUR’ca ise işsizlik ödeneğinin hesaplanmasında doğrudan kullanıldığından prime esas kazanç ve gün sayısı bilgilerinin yanlış veya noksan doldurularak sigortalıya hak etmediği halde aylık ve işsizlik ödeneği ödemesi yapılması halinde yersiz ödemeye sebep olan işveren bu durumdan sorumlu tutulacağı gözden kaçmamalıdır. .
5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer bir işyerinde çalışmak üzere işten ayrılan sigortalılar için sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilmesi gerekmekte ancak söz konusu bildirgenin geç verilmesinden dolayı idari para cezası öngörülmemektedir. Ay içinde işten ayrılan sigortalıların on günlük süre geçmeden tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde ise sigortalı işten ayrılış bildirgesi alınacaktır.
Malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanması için işinden ayrılan sigortalıların sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin on günlük süre beklenmeden verilmesi gerekmektedir.
V- SİGORTALI İŞTEN AYRILIŞ BİLDİRGESİNİN İPTALİ VEYA GÜNCELLENMESİ
Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin meslek adı ve kodu, sigortalının işten ayrılış tarihi ve nedeni ile sigortalının işten ayrıldığı aydaki ve bir önceki aydaki kazancını işten ayrılış tarihi esas alınarak on günlük süre içerisinde, ÇSGB iş kolu, ÇSGB bölge müdürlüğü dosya numarası ve sigortalının adresini ise her zaman, sigortalının işten ayrılış tarihi ya da söz konusu bildirgelerin iptali işverenler tarafından aynı gün içinde yapılması kaydıyla e-Sigorta yoluyla değiştirebilecektir. .
Çalışma hayatında sigortalı işten ayrılış bildirgesinin yanlışlıkla verilip, sigortalının da işyerinde çalışmaya devam ettiği ve bunun 10 günlük sürenin geçmesinden sonra fark edildiği durumlarla da karşılaşılmaktadır. Bu durumda, sigortalı işten ayrılış bildirgesinde, işten ayrılış tarihinden itibaren on günlük süre dışındaki düzeltmeler Kurum’ca yapılabilecek olup sigortalı işten ayrılış bildirgesinin iptali için işverenlerin bir dilekçe ile Kurum’a başvurmaları gerekmektedir. Ancak, işverenler İŞ-KUR’un talep etmesi halinde değişikliğe esas belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür.
VI- SİGORTALI İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ VERİLME SÜRESİNİN SON GÜNÜNÜN TATİLE RASTLAMASI HALİ
Sigortalı işe giriş bildirgelerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilme süresinin son gününün hafta sonu tatiline ya da ulusal bayram ve genel tatil gününe rastlaması halinde nasıl bir işlem yapılacağı ne 5510 sayılı Yasa’da ne ikincil mevzuatta düzenlenmemiştir.
Borçlar Kanunu’nun 93. maddesi ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 93. maddelerine göre ifa zamanı veya sürenin son günü, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer. Bu maddeler ışığında, sigortalı işe giriş bildirgelerinin Kurum’a verilmesi süresinin son gününün tatile rastlaması halinde bildirge verme süresi tatili izleyen ilk iş günü sona ermiş sayılmaktadır. Bu nedenle Pazar ve Pazartesi işe başlayan sigortalıların işe giriş bildirgeleri Pazartesi günü verildiğinde yasal süresinde verilmiş sayılmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu sistemi bu şekilde verilen sigortalı işe giriş bildirgelerini yasal süresinde verilmiş kabul etmekte ve idari para cezası çıkarmamaktadır. .
Ancak, genel tatil günleri ile idari izinler birbiriyle karıştırılmamalıdır. Bir iş gününün Bakanlar Kurulu tarafından idari izin günü olarak sayılması, o işgününün resmi ya da genel tatil günü olduğu anlamına gelmemektedir. Zira, idari izin bir tatil olmayıp bir kısım devlet memurları izinli sayılmıştır. İdari izin sayılan günlerde kamu kurumlarında memurların bir kısmı çalışmaktadır. İdari izin sayılan günlerde verilmesi gereken bildirgelerin, verilme süresinin bu günü izleyen ve tatil olmayan bir iş gününe sarkması söz konusu değildir.
VII- SONUÇ
Sigortalı işe giriş bildirgesi ve sigortalı işten ayrılış bildirgesinin e-sigorta yoluyla düzeltilmesine imkân verilmesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte sigortalı işe giriş bildirgesinin iptalinin veya işe başlama tarihi değişikliğinin yalnızca bildirgenin verildiği gün yapılabilmesi işverenler ve Kurum açısından sorunlara yol açacaktır. Bu nedenle değişikliğin sigortalının işe başladığı tarihte de yapılabilirliğin sağlanması olumlu olacaktır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun uygulamasına göre sigortalı işe giriş bildirgelerinin Kurum’a verilme süresinin son gününün tatile rastlaması halinde bildirge verme süresi tatili izleyen ilk iş günü sona ermiş sayılmaktadır. Ancak konunun yasa ve ikincil mevzuatta düzenlenmemiş olması işverenler arasında tereddütlere neden olmaktadır. Bu nedenle bu konuda bir düzenlemenin yapılması uygun olacaktır..
Ayrıca, genel tatil günleri ile idari izin günlerinin birbiriyle karıştırılmaması, verilme süresinin son gününün idari izin gününe denk gelmesi halinde bildirgenin bu günde verilmesi ve takip eden ilk iş gününe sarkıtılmaması gerekmektedir.
Eran KARACA*
Yaklaşım
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder