18-29 Yaş teşvikinden yersiz yararlanılmış olması halinde geriye yönelik olarak yapılacak işlemler

18-29 Yaş teşvikinden yersiz yararlanılmış olması halinde geriye yönelik olarak yapılacak işlemler

I- GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nca, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 7. maddesinde öngörülen teşvikten yararlanılması sırasında, sigortalıların kapsama giren bir sigortalı olup olmadığı veya teşvikten hangi sigortalıdan dolayı ve hangi yüzdelik dilim üzerinden yararlanılması gerektiği ya da sigortalının ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığının kontrolü, aylık prim ve hizmet belgelerinin 4447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle gönderilmesinin ardından başka bir ifade ile belge verme ve prim ödeme süresi geçtikten sonra yapılabilmiştir.

Dolayısıyla, aylık prim ve hizmet belgelerini maddede aranılan şartların sağlanmış olup olmadığını kontrol etmeden 4447 sayılı Kanun numarasını seçmek suretiyle gönderen işverenler, sonradan yersiz yararlandıkları teşvik tutarlarını gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödemek durumu ile karşı karşıya kalmışlardır. 

Bu yazımızda, kapsama girmeyen veya kapsama girmekle birlikte yüzdelik dilimi hatalı seçilmiş sigortalılardan dolayı geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yersiz yararlanıldığı durumlarda, geriye yönelik olarak yapılacak işlemlere yer verilmiştir.

II- KAPSAMA GİRMEYEN BİR SİGORTALIDAN DOLAYI GEÇİCİ 7. MADDEDE ÖNGÖRÜLEN TEŞVİKTEN YERSİZ YARARLANILMIŞ OLMASI

4447 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi kapsamına girmediği halde, anılan maddede öngörülen teşvikten yersiz yararlanılmış sigortalılardan dolayı, geriye yönelik olarak beş puanlık prim indiriminden de yararlanılması mümkün olamayacaktır.  

Şöyle ki, beş puanlık prim indiriminden yararlanılabilmesi için işverenlerce, ilgili ayda tahakkuk etmiş ve Hazine’ce karşılanmayan primlerin tamamının yasal süresi içinde ödenmiş olması gerekmektedir. Geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yersiz yararlanılmış olduğu durumlarda, aylık prim ve hizmet belgeleri 05510 sayılı Kanun numarası seçilerek işleme alınsa dahi, yasal süresi içinde ödenmiş olan prim tutarı, 05510 sayılı Kanun numarası seçilerek işleme alınan aylık prim ve hizmet belgesinden dolayı tahakkuk eden ve işveren tarafından ödenmesi gereken prim tutarını karşılamayacaktır.

Haliyle, daha önce 14447, 84447, 64447, 44447 veya 24447 sayılı Kanun numarası seçilerek düzenlenmiş aylık prim ve hizmet belgeleri iptal edildikten sonra düzenlenen ek nitelikteki prim belgesi 05510 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenerek işleme alınsa da, hem Hazine hissesine isabet eden prim tutarının, hem de işverence ödenmesi gerektiği halde eksik ödenmiş olan prim tutarının gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmesi gerekecektir. Örneğin, kısa vadeli sigorta kolu prim oranı 1 olan bir işyerinde çalışan ve 2010/Ocak ayındaki prim ödeme gün sayısı 30, prime esas kazanç tutarı 886,50 TL olan bir sigortalının hizmetlerinin ve kazançlarının;

— 84447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle Kurum’a bildirilmesi halinde işveren tarafından ödenmesi gereken prim tutarı 149,82 TL,

— 05510 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle Kurum’a bildirilmesi halinde işveren tarafından ödenmesi gereken prim tutarı ise 252,65 TL

olacaktır. Bu durumda, 4447 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi kapsamına girmediği halde daha önce 84447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle Kurum’a bildirilmiş olan sigortalı, sonradan 05510 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesi ile Kurum’a bildirilse dahi, işveren tarafından ödenmesi gereken 252,65 TL tutarındaki primin yalnızca 149,82 TL’sinin yasal süresi içinde ödenmiş olması, başka bir ifade ile 252,65 – 149,82 = 102,83 TL’nin yasal süresi içinde ödenmemiş olması nedeniyle, bahse konu ayda beş puanlık prim indiriminden de yararlanılması mümkün olamayacaktır.  

Dolayısıyla, 1.000,00 x 35,5 / 100 = 335,00 TL’nin 149,82 TL’nin ödenmiş olması nedeniyle, kalan 335,00 – 149,82 = 185,18 TL’nin gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işveren tarafından ödenmesi gerekecektir.

III- KAPSAMA GİREN SİGORTALILAR İÇİN YÜZDELİK DİLİMİNİN HATALI SEÇİLMİŞ OLMASI

4447 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi uyarınca, kapsama giren sigortalıların prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin;

— Birinci yıl için yüzde yüzü,

— İkinci yıl için yüzde sekseni,

— Üçüncü yıl için yüzde altmışı,

— Dördüncü yıl için yüzde kırkı,

— Beşinci yıl için yüzde yirmisi

İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmakta olup, aylık prim ve hizmet belgelerinin de birinci yıl için 14447, ikinci yıl için 84447, üçüncü yıl için 64447, dördüncü yıl için 44447, beşinci yıl için 24447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmesi icap etmektedir.  

Örneğin, geçici 7. madde kapsamına giren bir sigortalının, 17.03.2010 tarihinde işe alınmış olduğu varsayıldığında, söz konusu sigortalı için düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri;

— 17.03.2010 ila 16.03.2011 tarihleri arasında 14447,

— 17.03.2011 ila 16.03.2012 tarihleri arasında 84447,

— 17.03.2012 ila 16.03.2013 tarihleri arasında 64447,

— 17.03.2013 ila 16.03.2014 tarihleri arasında 44447,

— 17.03.2014 ila 16.03.2015 tarihleri arasında 24447

sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle gönderilecektir. Ancak, kapsama giren sigortalılar için işverenlerce kimi zaman 84447 yerine 14447 veya 64447 yerine 84447 ya da 64447 yerine 14447 sayılı Kanun numarası da hatalı olarak seçilebilmektedir.

Bu gibi durumlarda, hatalı yapılan bildirimler için iptal ve ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenerek Kurum’a verilmesi ve fark primlerin gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmesi Sosyal Güvenlik Kurumu’nca işverenlerden istenilmektedir.

Yüzdelik diliminin hatalı seçilmiş olması nedeniyle sonradan düzenlenecek olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinin, doğru yüzdelik dilime ilişkin kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmesi gerekmektedir.  

Ancak, sonradan doğru kanun numarası seçilmek suretiyle ve düzeltme amaçlı olarak düzenlenen ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinden dolayı geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yararlanılıp yararlanılamayacağı, aylık prim ve hizmet belgesinin 2011/Şubat ve önceki aylara ya da 2011/Mart ve sonraki aylara ilişkin olmasına göre farklılık göstermektedir.

A- AYLIK PRİM VE HİZMET BEL-GESİNİN 2011/ŞUBAT VE ÖNCESİNE İLİŞKİN OLMASI

4447 sayılı geçici 7. maddesinin ikinci fıkrasında 6111 sayılı Kanunla değişiklik yapılmadan önce “Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.” hükmü yer almakta idi.  

Maddede yer alan bu hüküm doğrultusunda, 2011/Şubat ve önceki aylara ilişkin 4447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden ve işveren tarafından ödenmesi gereken primler yasal süresi içinde ödenmediği veya eksik ödendiği takdirde, ödenmeyen kısım ile birlikte işsizlik ödeneğinden karşılanacak kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işveren tarafından ödendiği takdirde bahse konu teşvikten yine de yararlanılması mümkün bulunmakta idi.  

Dolayısıyla, düzeltme amaçlı olarak ve doğru kanun numarası seçilmek suretiyle sonradan düzenlenen ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinin 2011/Şubat ve önceki aylara ilişkin olması halinde, tahakkuk işleminin yapılmasının ardından ortaya çıkan ve işveren tarafından ödenmesi gereken fark primler ile işsizlik ödeneğinden karşılanacak olan kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işveren tarafından ödendiği takdirde geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yararlanılması mümkün olacaktır.

Örnek: Geçici 7. madde kapsamına giren (A) sigortalısının 2010/Temmuz ayına ilişkin 1.000,00 TL tutarındaki kazancının 84447 sayılı Kanun numarası yerine, sehven 14447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesi ile Kurum’a bildirildiği, tahakkuk eden primlerin;

İşsizlik ödeneğinden karşılanacak tutar (14447): 148,31 TL

İşveren tarafından ödenecek tutar: 186,69 TL

şeklinde olduğu ve 186,69 TL tutarındaki primin ödenmesinin ardından 148,31 TL tutarındaki primin işsizlik ödeneğinden karşılandığı, ancak sonradan yapılan incelemede 14447 sayılı Kanun numarasının hatalı olarak seçildiğinin tespiti üzerine işveren tarafından iptal ve 84447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi düzenlendiği varsayıldığında, bu defa tahakkuk makbuzu;

İşsizlik ödeneğinden karşılanacak tutar (84447): 118,65 TL

İşveren tarafından ödenecek tutar: 216,35 TL

şeklinde düzenlenecektir. Bu durumda, işveren tarafından ödenmesi gereken tutarın yalnızca 186,69 TL tutarındaki kısmının ödenmiş olması nedeniyle;

216,35 – 186,69 = 29,66 TL tutarındaki kalan alacak aslı ile 29,66 + 118,65 = 148,31 TL’ye isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı ödendiği takdirde, 118,65 TL tutarındaki sigorta primi, işsizlik ödeneğinden karşılanacaktır.  

B- AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİNİN 2011/MART VE SONRASINA İLİŞKİN OLMASI

4447 sayılı geçici 7. maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.” hükmü, 6111 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile 01.03.2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere madde metninden çıkartılmıştır.

Yine 6111 sayılı Kanun’un 58. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yapılan değişiklik sonucunda, yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcu bulunmayan işyerleri yönünden geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yararlanılmasından önce beş puanlık prim indiriminden yararlanma imkanı sağlanmıştır.  

Bu bağlamda, geçici 7. maddede yapılan değişiklik sonucunda, prim borçlarının süresi içinde ödenmemesi halinde anılan maddede öngörülen teşvikten yararlanma imkanı ortadan kalkmıştır. Bu nedenle, düzeltme amaçlı olarak ve doğru kanun numarası seçilmek suretiyle sonradan düzenlenen ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinin 2011/Mart ve sonraki aylara ilişkin olması halinde, tahakkuk işleminin yapılmasının ardından ortaya çıkan fark primler nedeniyle, geçici 7. maddede öngörülen teşvikten yararlanılması mümkün olamayacaktır.

Örnek: Kapsama giren (B) sigortalısının 2011/Mayıs ayına ilişkin 1.000,00 TL tutarındaki kazancının 84447 sayılı Kanun numarası yerine, sehven 14447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesi ile Kurum’a bildirildiği, tahakkuk eden primlerin;

Hazine’ce karşılanacak tutar (05510): 50,00 TL

İşsizlik ödeneğinden karşılanacak tutar (14447): 115,50 TL

İşveren tarafından ödenecek tutar: 169,50 TL

şeklinde olduğu ve 169,50 TL tutarındaki primin ödenmesinin ardından 50 TL tutarındaki primin Hazine’ce, 115,50 TL tutarındaki primin işsizlik ödeneğinden karşılandığı, ancak sonradan yapılan incelemede 14447 sayılı Kanun numarasının hatalı olarak seçildiğinin tespiti üzerine işveren tarafından iptal ve 84447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi düzenlendiği varsayıldığında, bu defa tahakkuk makbuzu;

Hazine’ce karşılanacak tutar (05510): 50,00 TL

İşsizlik ödeneğinden karşılanacak tutar (14447): 92,40 TL

İşveren tarafından ödenecek tutar: 192,60 TL

şeklinde düzenlenecektir. Ancak, işveren tarafından ödenmesi gereken 192,60 TL tutarındaki primin tamamının yasal süresi içinde ödenmemiş olması nedeniyle, gerek 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinde, gerekse 4447 sayılı Kanun geçici 7. maddesinde öngörülen sigorta prim teşvikinden yararlanılması mümkün olamayacaktır.

Dolayısıyla bu durumda;

50,00 + 92,40 + 192,60 = 335,00

335,00 – 169,50 = 165,55 TL tutarındaki borç aslı, tahsil tarihine kadar hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.  

IV- SONUÇ

4447 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesi kapsamına girmeyen sigortalılardan dolayı anılan maddede öngörülen teşvikten yersiz yararlanılmış olduğunun tespiti halinde, aylık prim ve hizmet belgelerinin 2011/Şubat ve öncesi veya 2011/Mart ve sonrasına ilişkin olduğu üzerinde durulmaksızın geriye yönelik olarak beş puanlık prim indiriminden de yararlanılması mümkün olamayacaktır. Bu durumda, yapılan hatalı bildirimin, 4447 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesi için iptal nitelikte, kanun numarası seçilmeksizin asıl/ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmek suretiyle giderilmesi ve fark primlerin gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmesi icap etmektedir. 

Buna karşın, geçici 7. madde kapsamına girdiği halde söz konusu teşvikten kanun numarasının hatalı seçilmiş olması nedeniyle yersiz yararlanılmış olduğunun tespiti halinde, aylık prim ve hizmet belgesinin doğru kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak bu durumda hatalı bildirimin;

— 2011/Şubat ve öncesine ilişkin olması halinde, işveren tarafından ödenmesi gereken fark primler ile işsizlik ödeneğinden karşılanacak olan kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işveren tarafından ödendiği takdirde maddede öngörülen teşvikten yararlanılması mümkün olacak,  

— 2011/Mart ve sonraki dönemlere ilişkin olması halinde, 4447 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesinde 6111 sayılı Kanunla yapılan değişikliğe istinaden, gerek geçici 7. maddede öngörülen teşvikten, gerekse beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım