İşveren tarafından ihbar öneli beklemeksizin haklı nedenle işten çıkarılan işçi işsizlik parası alabilir mi

İşveren tarafından ihbar öneli beklemeksizin haklı nedenle işten çıkarılan işçi işsizlik parası alabilir mi?

Giriş

İşsizlik parasına hak kazanabilmek için bazı şartların gerçekleşmiş olması gerekiyor. Bu şartlar 4447 sayılı kanunda açıkça belirtilmiştir. İşçiler hangi hal ve durumlarda işsizlik maaşını alacaklarını tam olarak bilememektedir. Bu hususlarda kanun hükümleri açıkça belirtildiği halde işsiz kalanlar açısından biraz açıklanması gerekmektedir.

İşveren tarafından ihbar öneli beklenmeksizin haklı nedenle işten çıkarılan işçi işsizlik parası alabilir mi?

4447 sayılı kanun sigortalı işsizi, Bu Kanun kapsamına giren bir işyerinde bir hizmet akdine dayalı ve sigortalı olarak çalışırken bu Kanunun ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle işini kaybeden ve Kuruma başvurarak çalışmaya hazır olduğunu bildiren kimse olarak tanımlamaktadır.

Kişinin işsizlik sigortasına hak kazanma şartlarından önce, 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanunun 71 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olması gerekmektedir. Bu şart sağlanmadan iş akdinin sona erme gerekçesi önem taşımayacaktır.

Öte yandan işsizlik sigortasına başvuranların bu şartları taşımalarının yanında aynı zamanda yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri zorunludur. İşsizlik sigortasına hak kazanma şartları 4447 sayılı kanunun 51. maddesinde belirtilmiştir.

Bunlar;

a) 4857  sayılı İş Kanununun 17’nci maddesi veya 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununun 16’ncı maddesi yada 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olmak.

b) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanununun 24  üncü  maddesinin (I), (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7 ‘nci maddesi ile 11 inci maddesinin birinci fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olmak.

c) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden önce  veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanununun 25 ‘nci maddesinin (I) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olmak.

d) Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 7’nci maddesinin (II) numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalmak.

e) İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (IV) numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalmak.

f) 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 21 inci maddesi kapsamında işsiz kalmak.

g) Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 6356 sayılı Sendikalar Kanunu ile  Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki hükümlere paralel olarak sona ermiş olmak.

İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen hususların mevzuat açısından değerlendirilmesi yapıldığında, işveren tarafından haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanarak işçinin iş akdini sona erdirmesi halinde, 4447 sayılı İşsizlik sigortasının 51. maddesinin 3 nolu bendine göre işlem yapılmış olacaktır. Bu halde iş akdi sona eren işçi gerekli şartları taşıması halinde işsizlik sigortasına hak kazanacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu hükümde 4857 sayılı İş Kanununun 25 ‘nci maddesinin (I) ve (III) numaralı bentlerine atıfta bulunmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunun 25. Maddesinin II nolu bendi olan Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri bu hükümde yer almamaktadır. Bu nedenle hizmet akdi işveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri nedeniyle haklı nedenle derhal sona erdirilmesi halinde işçi işsizlik sigortasına hak kazanması mümkün olmayacaktır.

Ali Kemal TERZİ
İş Müfettişi